3 tips om je nalatenschap te plannen bij een naderend levenseinde

Je krijgt te horen dat je terminaal ziek bent. Dan vraag je je misschien af hoe je je erfgenamen kan behoeden voor een hoge erfbelasting of hoe je bepaalde personen nog kan bevoordelen. Gelukkig zijn er nog een aantal mogelijkheden om je nalatenschap in extremis  te plannen.

1/ Doe een schenking

Je kan erfbelasting besparen door een deel van je vermogen bij leven weg te schenken.

Gaat het om roerend vermogen (zoals gelden, effecten,…), dan maak je best gebruik van een notariële of een geregistreerde onderhandse schenking (bankgift). Je betaalt daarbij in Vlaanderen schenkbelasting van 3% (tussen partners en (klein)kinderen) of 7% (tussen andere personen), maar de hogere erfbelasting wordt daarmee wel vermeden.

Een niet-geregistreerde bankgift (dus zonder betaling van schenkbelasting) heeft bij een naderend levenseinde weinig zin, want dan moeten je erfgenamen toch nog erfbelasting betalen op de geschonken waarde als je binnen de 3 jaar overlijdt. Heb je recent nog een bankgift gedaan en vrees je dat je de termijn van 3 jaar niet zal halen, dan kan je de bankgift nog aanbieden ter registratie en alsnog schenkbelasting betalen.

Gaat het daarentegen om een onroerend goed (een woning, een perceel grond,…), dan is steeds een notariële akte vereist, waarbij er progressieve schenkbelasting verschuldigd is. De tarieven klimmen dus op naarmate de waarde van het geschonken goed toeneemt. De basistarieven in rechte lijn en tussen partners zien er als volgt uit (te berekenen per schenker en per begiftigde):

 Tarief schenkbelasting onroerende goederen
 aan kinderen en kleinkinderen
 € 0 –                 € 150.000 3%
 € 150.000 –    € 250.000 9%
 € 250.000 –    € 450.000 18%
 Meer dan € 450.000 27%

x
Voor schenkingen tot € 450.000 per schenker en per begiftigde zijn deze tarieven aanzienlijk lager dan de tarieven van erfbelasting.

Je moet er wel rekening mee houden dat wanneer je minder dan 3 jaar voor de schenking reeds een onroerend goed hebt geschonken, de waarde hiervan toch nog in rekening wordt gebracht bij de berekening van de schenkbelasting. Pas na verloop van 3 jaar wordt er terug vanaf de laagste schijf gestart.

Bovendien is het zo dat wanneer je binnen de 3 jaar na de schenking overlijdt, er met het bedrag van de schenking nog rekening wordt gehouden om de erfbelasting op de overige onroerende goederen te berekenen. Het geschonken onroerend goed zelf wordt dan niet meer belast, maar voor de overige onroerende goederen wordt er een ‘opduweffect’ gecreëerd.

2/ Maak een testament op

Tot op je sterfbed kan je een testament opmaken en de verdeling van je nalatenschap sturen. In een testament bepaal je aan wie je vermogen na je overlijden toekomt. Zo kan je bijvoorbeeld meer nalaten aan je partner of je ene kind bevoordelen ten opzichte van je ander kind. Soms kan het wenselijk zijn om in je testament bepaalde goederen specifiek toe te wijzen en ze niet in onverdeeldheid door alle kinderen te laten erven.

Bij de opmaak van een testament houd je er best rekening mee dat bepaalde personen recht hebben op een minimum deel van je erfenis. Zo hebben al je kinderen samen recht op minstens de helft van je vermogen, terwijl je over de andere helft vrij kan beschikken.

Een testament is vooral nuttig om je nalatenschap in de juiste richting te sturen. Op fiscaal vlak zullen je erfgenamen erfbelasting betalen op het vermogen dat zij erven.

3/ Pas je huwelijkscontract aan

Ook door het aanpassen van je huwelijkscontract kan je last minute regelingen treffen en je partner beter beschermen.

Ben je gehuwd onder een gemeenschapsstelsel? Dan kan je een keuzebeding opnemen in je huwelijkscontract. Op die manier kan de langstlevende partner kiezen welke goederen uit de huwgemeenschap hij/zij naar zich toe wenst te trekken bij een eerste overlijden. De langstlevende zal weliswaar erfbelasting moeten betalen op hetgeen wordt verkregen boven de helft van het gemeenschappelijk vermogen.

Ben je terminaal ziek, dan kan je ook overwegen om het gemeenschappelijk vermogen (of een deel daarvan) over te brengen naar het eigen vermogen van de ‘gezonde’ echtgenoot. Die wordt dus de exclusieve eigenaar van het vermogen. Bij je overlijden valt dit vermogen dan niet meer in je nalatenschap en zal er bijgevolg ook geen erfbelasting op betaald worden. Op de onroerende goederen zal het verdeelrecht (in Vlaanderen 2,5%) verschuldigd zijn. Het Hof van Cassatie heeft in haar arrest van 6 januari 2023 bevestigd dat deze techniek van de ‘asymmetrische uitbreng’ geen fiscaal misbruik uitmaakt.

Ben je gehuwd onder het stelsel van scheiding van goederen, dan je elkaar maximaal beschermen door een toedelingsbeding m.b.t. de onverdeelde goederen en/of een toekenningsbeding m.b.t. de eigen goederen in je huwelijkscontract op te nemen. Zo kunnen onverdeelde goederen en/of eigen goederen van één van de echtgenoten bij een eerste overlijden volledig toekomen aan de langstlevende. Uit diverse rulings van de Vlaamse Belastingdienst (Vlabel) is gebleken dat deze huwelijksvoordelen niet aan erfbelasting onderhevig zijn. Voor zover het onroerende goederen betreft zal er verdeelrecht (2,5%) of verkooprecht (12%) verschuldigd zijn. De roerende goederen zullen zelfs onbelast aan de langstlevende toekomen. Toch blijft enige voorzichtigheid geboden. Vooral in situaties waarin de toevoeging van het toebedelings- of toekenningsbeding gecombineerd wordt met een andere verrichting, zoals de wijziging van het huwelijksstelsel naar het stelsel van scheiding van goederen, poogt Vlabel dit vaak als fiscaal misbruik te bestempelen.

Nut van een zorgvolmacht

Verlies bij dit alles ook de opmaak van een zorgvolmacht niet uit het oog. Wat als je binnenkort niet meer in staat bent om je vermogen te beheren, laat staan om een schenking te doen? Door middel van een zorgvolmacht kan je iemand (doorgaans je partner of je kinderen) machtigen om in jouw naam je vermogen te beheren voor het geval je daar zelf niet meer toe in staat. Op die manier blijft het mogelijk om een familiale planning op te zetten, ook als je daar zelf niet meer toe kan beslissen.

Een naderend levenseinde brengt uiteraard heel wat onzekerheden met zich mee. Het team van Lemon Consult helpt je in zo’n onzekere tijden graag verder bij de zoektocht naar oplossingen. Neem vrijblijvend contact met ons op ontdek hoe wij je kunnen helpen.

Dana Vandaele
Expert successieplanning