Nieuw samengestelde gezinnen zijn vandaag de dag geen uitzondering meer. Veel mensen vinden na een echtscheiding of breuk een nieuwe partner, en vaak hebben zij ook kinderen uit hun vorige relatie. De nieuwe relatie kan veel vragen oproepen bij de organisatie van het vermogen en de verdeling van de nalatenschap bij een overlijden. Hierna bespreken we enkele van de meest voorkomende bekommernissen.

Is een huwelijk met mijn nieuwe partner nadelig voor mijn kinderen?

Door het huwelijk wordt uw nieuwe partner, net zoals uw kinderen, een wettelijk beschermde erfgenaam. Uw huwelijkspartner erft de gehele nalatenschap in vruchtgebruik en uw kinderen erven de blote eigendom. Vruchtgebruik houdt in dat de langstlevende partner de onroerende goederen verder mag blijven bewonen, of verhuren en de huurinkomsten mag ontvangen, recht heeft op de inkomsten van de roerende goederen (intresten, dividenden)… Het is pas na zijn of haar overlijden dat uw kinderen de volle eigendom bekomen en zij het genot over de geërfde goederen verkrijgen.

Bij nieuw samengestelde gezinnen kan deze situatie – meer dan in ‘klassieke’ gezinnen – tot conflicten leiden. Vaak bestaat dan ook de wens om een evenwicht te vinden tussen bescherming van de nieuwe huwelijkspartner en de kinderen uit een vorig huwelijk of relatie. Dit evenwicht kan bijvoorbeeld worden gevonden door een Valkeniersclausule op te nemen in het huwelijkscontract. Zo’n clausule laat echtgenoten toe de erfrechten van de langstlevende te beperken tot het recht van bewoning van de gezinswoning (en het recht van gebruik van de inboedel) voor een periode van zes maanden vanaf de dag van het overlijden van de eerst stervende echtgenoot. Aangezien een Valkeniersclausule een erfovereenkomst uitmaakt, zullen de wettelijk voorgeschreven formaliteiten en termijnen gerespecteerd moeten worden.  

Kunnen mijn pluskinderen een deel van mijn nalatenschap erven?

Veelal hebben plusouders een sterke band opgebouwd met hun pluskinderen. Dan kan de wens bestaan om ook aan de pluskinderen iets na te laten.

Pluskinderen erven niet automatisch van hun plusouders, omdat er geen bloedverwantschap tussen hen bestaat. Wel is het perfect mogelijk om via schenking of testament iets na te laten aan uw pluskind. Dit kan echter niet onbeperkt. Uw eigen kinderen hebben recht op een minimum erfdeel van uw nalatenschap dat hen niet kan ontnomen worden (het zgn. reservatair erfdeel). Over het resterend deel kan u wel vrij beschikken (het zgn. beschikbaar deel). Op vandaag bedraagt het beschikbaar deel de helft van uw vermogen.

Goed om weten is dat schenkingen of legaten aan pluskinderen in de schenk- of erfbelasting getaxeerd worden als verkrijgingen in de rechte lijn en dus niet aan de tarieven tussen vreemden.

Kan ik mijn eigen kinderen en mijn pluskinderen gelijk behandelen bij de verdeling van mijn nalatenschap?

Het is niet ondenkbaar dat ouders al hun kinderen, en dus ook hun pluskinderen, gelijk willen behandelen. Denk bijvoorbeeld aan de situatie waarbij een kind al sinds zeer jonge leeftijd wordt opgevoed door een natuurlijke ouder en een plusouder, en de plusouder zijn pluskind als een eigen kind beschouwt.

Om zeker te zijn dat alle kinderen evenveel uit uw nalatenschap zullen krijgen, kan u uw pluskind adopteren. Door de adoptie wordt er een afstammingsband gecreëerd en wordt het geadopteerde pluskind een volwaardige wettelijke, zelfs reservataire, erfgenaam van de plusouder.

Ook een globale erfovereenkomst maakt het mogelijk om zowel aan uw eigen kinderen als aan uw pluskinderen een gelijk deel van uw vermogen na te laten.

Sinds 1 september 2018 kunnen ouders met hun kinderen een globale erfovereenkomst sluiten, waarbij het bestaan wordt vastgesteld van een (subjectief) evenwicht tussen de kinderen, rekening houdende met alle schenkingen en voordelen die zij reeds hebben genoten en de schenkingen en voordelen die hen eventueel in de erfovereenkomst zelf worden toegekend.  Doordat alle partijen met de overeenkomst instemmen, zullen de kinderen later bij de vereffening en verdeling van de nalatenschap van hun ouder geen vordering tot inkorting hieromtrent meer kunnen instellen. Ook pluskinderen kunnen in een globale erfovereenkomst betrokken worden. Het evenwicht moet echter in deze enkel bestaan tussen de kinderen van de ouder en niet noodzakelijk tussen de kinderen en de pluskinderen.

Ik wil mijn nieuwe partner beschermen, maar wil niet dat mijn vermogen bij zijn of haar kinderen terechtkomt

Indien u een deel van uw vermogen in volle eigendom wil nalaten aan uw partner, dan zal dit vermogen bij het later overlijden van uw partner toekomen aan zijn of haar kinderen en niet aan uw eigen kinderen.

Om dit te vermijden kan u in een testament een restlegaat (of fideï-commis de residuo) opnemen. Een restlegaat is een combinatie van twee opeenvolgende legaten. U legateert (een bepaald deel van) uw vermogen aan een eerste begunstigde (uw partner) en bedingt dat hetgeen dat daarvan overblijft (= de “rest”) bij het overlijden van de eerste begunstigde zal toekomen aan een tweede begunstigde (uw kinderen). De langstlevende heeft hierbij geen bewaarplicht, hij of zij kan de goederen vrij verteren of verkopen.

Dana Vandaele
Expert vermogensplanning