De maatschap als controlestructuur in uw successieplanning

Volgend scenario kan u bekend voorkomen: u hebt een aardig vermogen opgebouwd en bent er zich van bewust dat uw kinderen een aardige som aan erfbelasting zullen moeten betalen bij uw overlijden. U overweegt om al een deel van uw vermogen aan uw kinderen over te dragen, maar die gedachte schrikt u ook af. Een schenking houdt immers een definitieve afstand van uw vermogen in. Zal u zelf nog over voldoende vermogen beschikken om uw levensstandaard te behouden? Zullen uw kinderen uw opgebouwde vermogen niet te snel verteren? De maatschap kan deze bekommernissen verhelpen en leent er toe uw vermogen door te geven en tegelijk controle en inkomsten te behouden.

Wat is een maatschap?

Een maatschap is een vennootschap, maar dan wel één waarvoor een grote contractuele vrijheid en soepelheid geldt. In tegenstelling tot de ‘klassieke’ vennootschapsvormen zoals de BV of de NV, wordt de werking van de maatschap slechts in zeer beperkte mate wettelijk geregeld. Zodoende kunnen de statuten ‘op maat ‘worden geschreven, naargelang de wensen van de ouders.

Bij de oprichting wordt het vermogen (bv. een effectenportefeuille, aandelen of een kunstcollectie) dat men naar de volgende generatie wenst over te dragen, ingebracht in de maatschap. In ruil voor de inbreng verkrijgen de vennoten aandelen van de maatschap. Deze aandelen vertegenwoordigen de vermogenswaarde van de goederen in de maatschap.

Vermits een maatschap geen rechtspersoonlijkheid bezit, zal dit vermogen in onverdeeldheid toebehoren aan de vennoten, in verhouding tot ieders aandeel in de maatschap.

In de statuten zullen de ouders aangesteld worden als zaakvoerders. Door hun bevoegdheden duidelijk en ruim te omschrijven, behouden zij ook na de schenking de zeggenschap over het ingebrachte vermogen.

Schenking van de aandelen van de maatschap

De oprichting van een maatschap alleen is niet voldoende om tot een volwaardige familiale planning te komen. De aandelen van de maatschap dienen immers nog via een schenking te worden overgedragen aan de kinderen om erfbelasting te vermijden.

Behouden de schenkers zich het vruchtgebruik voor op de aandelen, dan kunnen zij ook na de schenking blijven genieten van de inkomsten van het ingebrachte vermogen. Wil men het risico vermijden dat er in een bepaald jaar geen of nauwelijks intresten of dividenden voorhanden zijn, dan kunnen de aandelen in volle eigendom geschonken worden onder de last om jaarlijks een lijfrente te betalen aan de schenkers.

Voor de schenking van aandelen van de maatschap is steeds een notariële akte vereist. Wordt de akte voor een Belgische notaris verleden, dan zal er bij een schenking in rechte lijn schenkbelasting van 3% verschuldigd zijn. Bij een schenking aan alle andere personen bedraagt het tarief 7%.

De schenking kan ook georganiseerd worden voor een notaris in Nederland. Als niet-inwoner van Nederland bent u er geen schenkbelasting verschuldigd. Anderzijds moet er wel rekening mee gehouden worden dat wanneer de schenker binnen de 3 jaar na de schenking komt te overlijden, er op de geschonken goederen toch nog erfbelasting verschuldigd is. Deze risicotermijn geldt niet wanneer er wordt geschonken voor een Belgische notaris.

Schenken via een Nederlandse notaris zal echter binnenkort niet meer belastingvrij kunnen gebeuren. Momenteel ligt een wetsvoorstel op tafel om voortaan alle akten die betrekking hebben op de schenking van roerende goederen verplicht registreerbaar te maken. Bijgevolg zullen ook akten verleden voor een buitenlandse notaris verplicht in België registreerbaar zijn en onderworpen worden aan schenkbelasting. Hoewel het wetsvoorstel nog niet definitief is goedgekeurd, blijkt deze goedkeuring nog slechts een formaliteit te zijn en is de inwerkingtreding voorzien op 1 december 2020.

Voordelen van de maatschap

Kan men niet evengoed controle behouden bij schenking met voorbehoud van vruchtgebruik zonder de structuur van de maatschap?  Ook in deze situatie blijven de ouders-schenkers genieten van de inkomsten (interesten en dividenden) op de geschonken goederen. Bovendien kunnen de ouders in de schenkingsakte een vervreemdingsverbod inlassen, zodat zij zeker zijn dat de kinderen de blote eigendom niet zullen vervreemden (verkopen, in pand geven,…). De ouders-vruchtgebruikers zullen evenwel het uitdrukkelijk akkoord van de kinderen-blote eigenaars nodig hebben indien zij van beleggingsstrategie zouden willen veranderen, bijvoorbeeld wanneer zij een effectenportefeuille zouden willen vervangen door kunstwerken. De maatschap daarentegen geeft de ouders de vrijheid om hun beleggingsstrategie te bepalen zonder dat zij telkens het akkoord van hun kinderen nodig hebben.

Een bijkomend niet te onderschatten voordeel van de maatschap is de zuivere werking van het beding van terugkeer dat in voorkomend geval aan de schenking is gekoppeld.  Indien het begiftigde kind  vóór zijn ouders zou komen te overlijden, dan zijn het de aandelen die terugkeren naar de ouders. Daar zijn ook de meerwaarden van de geschonken goederen in begrepen. Bovendien zal men ook geen zaakvervanging moeten aantonen. Er is sprake van zaakvervanging wanneer er andere goederen in de plaats zijn gekomen van de geschonken goederen. Doordat de aandelen terugkeren is er steeds een  eenvoudig aantoonbaar spoor.

Fiscale risico’s?

Een aantal jaar geleden heeft de Vlaamse Belastingdienst (hierna ‘VLABEL’) met haar befaamde ruling nr. 16046 van 14 november 2016 haar pijlen gericht op de maatschap als planningstechniek. In dit specifieke geval wensten de ouders hun aandelen van een maatschap in volle eigendom aan hun minderjarige kinderen te schenken, onder last tot betaling van een lijfrente. VLABEL oordeelde dat er sprake was van fiscaal misbruik.

Uit de rulingpraktijk die VLABEL ondertussen heeft ontwikkeld blijkt dat controle behouden over een schenking via een maatschap volkomen geoorloofd blijft, evenals het schenken met last van lijfrente. Dat de schenker evenwel het volledige beschikkingsrecht over de schenking behoudt is dan weer niet geoorloofd.

Zolang de controle die wordt uitgeoefend door de ouders-zaakvoerders niet zodanig groot is/blijft dat de kinderen op geen enkel moment tijdens de duurtijd van de maatschap een vinger in de pap te brokken hebben, blijft de maatschap een zeer nuttig instrument in de successieplanning. Het staat buiten kijf dat een goede redactie van de statuten van de maatschap en de schenkingsakte van groot belang is. De experten van het Lemon Team staan u hierin graag bij.