Heb je kleinkinderen en wil je hen graag een extra financieel duwtje in de rug geven? Dan kan je hen betrekken in je nalatenschapsplanning. Bovendien is het fiscaal interessant. Ontdek hier 5 handige tips om je kleinkinderen te betrekken in je nalatenschap.

1. Vermeld je kleinkinderen in je testament

De tarieven in de erfbelasting zijn progressief. Een erfgenaam in rechte lijn (een ouder, kind of kleinkind) die meer erft dan € 250.000 roerend of onroerend vermogen, komt in de hoogste schijf van 27% terecht. Door je vermogen te spreiden over een zo groot mogelijk aantal erfgenamen, worden de progressieve tarieven afgevlakt en zal er minder erfbelasting verschuldigd zijn.

Een voorbeeld: grootvader Jean heeft één zoon Marc en vier kleinkinderen. Zijn vermogen bestaat uit een beleggingsportefeuille van € 500.000 en een woning van € 400.000. Bij zijn overlijden zal Marc € 147.000 erfbelasting moeten betalen.

Als Jean een testament opstelt en zijn vermogen gelijk verdeelt onder zijn zoon Marc en zijn 4 kleinkinderen, dan zal er in totaal € 51.000 erfbelasting moeten betaald worden. Dit komt neer op een besparing van € 96.000.

Bij de opmaak van je testament houd je best rekening met het minimum erfdeel waarop je kinderen recht hebben. Zij kunnen steeds aanspraak maken op minstens de helft van je vermogen (dit is hun zogenaamde “reserve”). Wordt hun reserve aangetast, dan bestaat de kans dat zij hun tekort opeisen. Over de andere helft kan je wel volledig vrij beschikken.

2. Doe bij leven al een schenking aan je kleinkinderen

Je kan ook reeds bij leven je kleinkinderen financieel steunen en een schenking doen.

Voor een schenking van roerend vermogen geldt in rechte lijn een vlak tarief van slechts 3%. Voor onroerend vermogen gelden weliswaar progressieve tarieven, maar die zijn doorgaans voordeliger dan de tarieven in de erfbelasting.

Overweeg je om een som geld over te schrijven op de bankrekening van je kleinkinderen (dit is een zgn. ‘bankgift’)? Weet dan dat dit tot een bedrag van € 12.500 steeds belastingvrij blijft. Overlijd je binnen de 3 jaar na een schenking, dan wordt deze schenking alsnog belast in de erfbelasting. Maar, wie evenwel van een ouder of grootouder niet meer erft dan € 50.000, krijgt een korting voor kleine erfdelen. En wie niet meer erft dan € 12.500, krijgt een korting die even groot is als de erfbelasting zelf en is uiteindelijk niets verschuldigd.

Sta je een dergelijk bedrag liever nog niet af tijdens je leven, dan kan je ook in je testament bepalen dat er € 12.500 dient toe te komen aan ieder kleinkind. Zij zullen dan geen erfbelasting moeten betalen.

3. Geef vruchtgebruik aan je kind en blote eigendom aan je kleinkinderen

Als alternatief om vermogen in volle eigendom aan je kleinkinderen te schenken of te legateren via testament, kan je overwegen om een bepaald vermogensbestanddeel, bijvoorbeeld je appartement aan zee, voor het vruchtgebruik te schenken of via testament na te laten aan je kind, en voor de blote eigendom aan je kleinkind(eren). Op die manier sla je twee vliegen in één klap: je kind kan levenslang genieten van de vruchten van het onroerend goed (het appartement zelf betrekken of de huurinkomsten opstrijken), terwijl bij later overlijden je kind, je kleinkinderen geen erfbelasting meer hoeven te betalen (uitdoving van het vruchtgebruik).

4. Sluit een erfovereenkomst af

Sinds de hervorming van het erfrecht in 2018 is het mogelijk om een zogenaamde erfovereenkomst af te sluiten. In zo’n overeenkomst kunnen er afspraken gemaakt worden over je latere erfenis.

Dit kan interessant zijn als je een deel van je vermogen wil nalaten aan je kleinkinderen, maar daardoor de reserve van je kinderen wordt aangetast. Als je kinderen zich daarmee akkoord verklaren in een erfovereenkomst, dan kunnen zij later nooit meer hun deel opeisen.

Een erfovereenkomst kan ook zinvol zijn in een situatie met een ongelijk aantal kleinkinderen: bijvoorbeeld een zoon heeft twee kinderen en een dochter heeft er drie. Wil je aan elk kleinkind een gelijk bedrag nalaten, dan zal de ene familietak, in het voorbeeld die van de dochter, meer geërfd hebben dan de andere. In de prakrijk ligt dit vaak gevoelig. Met een erfovereenkomst kunnen de zoon en de dochter ermee instemmen om schenkingen aan de kleinkinderen aan te rekenen op hun erfdeel. Zo wordt die ongelijkheid bij de verdeling van de nalatenschap van de grootouder rechtgezet en wordt elke familietak uiteindelijk gelijk behandeld.

5. En wat als je niets geregeld hebt?

Ook als je niets hebt geregeld, bijvoorbeeld bij een onverwacht overlijden, bestaan er mogelijkheden om vermogen bij je kleinkinderen te laten toekomen. Dit zal echter afhankelijk zijn van de wil van hun ouder.

Verwerping

Kom je te overlijden, dan kunnen je kinderen de erfenis verwerpen in het voordeel van hun kinderen, je kleinkinderen.

Bijvoorbeeld: grootvader Jean laat een vermogen na van € 100.000 aan zijn enige zoon Marc, die zelf 4 kinderen heeft. Marc heeft dit vermogen niet nodig en verwerpt de nalatenschap van zijn vader Jean. Aan elk van de 4 kleinkinderen zal er € 25.000 toekomen.

Een nadeel aan deze techniek is dat het een ‘alles of niets’-verhaal is. Een erfenis gedeeltelijk verwerpen kan niet. Omdat een volledige verwerping in de praktijk vaak als te drastisch wordt ervaren, heerst er dan ook vaak enige terughoudendheid om deze techniek toe te passen.

Tot slot levert de verwerping geen belastingvoordeel op: kleinkinderen moeten evenveel erfbelasting betalen als hun ouder zou betaald hebben moest deze de erfenis niet hebben verworpen. Wel komt het vermogen rechtstreeks bij de kleinkinderen terecht, zodat een overgang met dubbele taxatie vermeden wordt.

Doorgeefschenking

De hervorming van het erfrecht in 2018 heeft het mogelijk gemaakt om als ouder bepaalde goederen die je hebt geërfd door te schenken aan je kinderen, en dit op een fiscaalvriendelijke manier (= zgn. doorgeefschenking).

In dit geval komt je erfenis toe aan je kinderen, waarop zij erfbelasting zullen betalen. Vervolgens kunnen je kinderen binnen het jaar het geërfde vermogen onder bepaalde voorwaarden belastingvrij doorschenken aan je kleinkinderen. Als ouder kunnen zij zelf kiezen welke goederen zij willen doorschenken, dit in tegenstelling tot de techniek van de verwerping waar deze keuzemogelijkheid niet bestaat.

Dana Vandaele

Expert familiale planning