Zorgplanning 2.0: Beslis zelf over je levenseinde
Steeds meer mensen hebben de weg gevonden naar de zorgvolmacht, waarin ze zelf iemand aanduiden die het beheer over hun vermogen overneemt wanneer ze daar zelf niet meer toe in staat zijn. Naast de zorgvolmacht kan het ook wenselijk zijn om bepaalde verklaringen op stellen omtrent de gewenste behandelingen of zorg wanneer het levenseinde nadert. Beland je in een coma door een hersenbloeding of een zwaar verkeersongeval, dan zal je niet meer in staat zijn om je voorkeuren kenbaar te maken aan de artsen of hulpverleners. Met behulp van voorafgaande wilsverklaringen kan je hierop anticiperen.
Er bestaan 5 verschillende wilsverklaringen die je vooraf kan opstellen. Alle modelformulieren kun je downloaden op www.leif.be.
1/ Negatieve wilsverklaring
In een negatieve wilsverklaring kan je bepaalde onderzoeken en/of behandelingen weigeren wanneer je je in een onomkeerbare toestand van wilsonbekwaamheid bevindt. Het kan gaan om het weigeren van reanimatie, bestraling, kunstmatige beademing, antibiotica, CT-scan, enzovoort. De arts is verplicht om je keuzes hieromtrent te respecteren.
2/ Wilsverklaring euthanasie
In de wilsverklaring euthanasie vraag je dat er euthanasie wordt verricht voor het geval je in een onomkeerbare coma zou terechtkomen. Voor andere gevallen dan een coma (bv. dementie, hersentumor…) kan je niet op voorhand via de wilsverklaring aangeven dat je euthanasie wenst.
De verklaring moet ondertekend worden door twee meerderjarige getuigen, van wie er minstens één geen materieel voordeel heeft bij het overlijden. De getuigen moeten nagaan of je de verklaring aflegt uit vrije wil en in volle bewustzijn.
Indien gewenst kan je in de wilsverklaring één of meer vertrouwenspersonen aanwijzen die, als het zover is, de behandelende arts op de hoogte brengen van het bestaan van de wilsverklaring. Ook de vertrouwenspersonen moeten de verklaring ondertekenen.
De arts is niet verplicht om de euthanasie uit te voeren. In zo’n geval zal de door jou aangeduide vertrouwenspersoon beroep moeten doen op een andere arts.
De ‘wilsverklaring euthanasie’ mag men niet verwarren met een ‘euthanasieverzoek’ waarbij een patiënt die lijdt aan een ongeneeslijke en ondragelijke aandoening (fysiek en/of psychisch) om levensbeëindiging kan verzoeken. Het gaat om twee verschillende procedures met verschillende toepassingsvoorwaarden.
3/ Verklaring voor orgaan-, weefsel- en celdonatie
In België is iedereen die in het bevolkingsregister is ingeschreven een potentiële donor, tenzij je je daar schriftelijk en uitdrukkelijk tegen verzet. Na je overlijden wordt in de orgaandatabank gecontroleerd of je tijdens je leven officieel je keuze hebt geregistreerd. Is dat niet het geval, dan worden je nabestaanden bevraagd over jouw standpunt. Op zo’n emotioneel moment twijfelt of weigert de familie vaak. Om dit te vermijden is het belangrijk dat je je wensen als donor registreert en je wensen (mondeling) meedeelt aan je familie meedeelt.
4/ Verklaring inzake de wijze van teraardebestelling
In deze verklaring kan je je wensen rond je uitvaart officieel bekendmaken. Zowel de artsen, de nabestaanden als de begrafenisondernemer zijn verplicht met deze wensen rekening te houden.
De verklaring wordt best geregistreerd bij de gemeente. Bij elk overlijden zal de gemeente nagaan of er een wilsverklaring is geregistreerd en of de nabestaanden de wensen van de overledene respecteren.
5/ Lichaam schenken aan de wetenschap
Zolang je op een behoorlijke wijze je wil kan uitdrukken, kan je bepalen om na je overlijden je lichaam af te staan voor wetenschappelijk onderzoek. De lichaamsschenking aan de wetenschap is noodzakelijk voor de vorming van toekomstige artsen en voor onderzoek naar nieuwe technieken.
Hiervoor neem je contact op met de medische faculteit van een universitaire instelling naar keuze. Deze zal je informeren over de te ondernemen stappen en zal je voorzien van een voorbeelddocument (testament). Het testament moet handgeschreven, gedateerd en ondertekend worden. Er wordt ook in bepaald wat er nadien met het lichaam moet gebeuren.
Bij je overlijden zal je lichaam dan door een begrafenisondernemer opgehaald en bezorgd worden aan de universiteit. Na een verblijf van onbepaalde duur, dat veelal 1 tot 2 jaar kan duren, zal de universiteit het lichaam vrijgeven, rekening houdende met je wilsbeschikking.
Bekendmaking en registratie
Van je wilsverklaringen maak je best een aantal exemplaren die je, naast een exemplaar voor jezelf, ook laat bewaren door je naaste familieleden, je arts, je vertrouwenspersoon, je vertegenwoordiger… Zo kunnen zij gemakkelijker toegang krijgen tot je wilsverklaringen. Alle exemplaren moeten voorzien zijn van een originele handtekening.
Alle voorafgaande wilsverklaringen blijven onbeperkt geldig. Dit is nu ook zo voor de wilsverklaring euthanasie die werd opgesteld (of herzien of herbevestigd) na 2 april 2020. Je kan je wilsverklaringen steeds intrekken of herzien.
De wilsverklaring euthanasie, de wilsverklaring rond orgaandonatie, en de verklaring inzake de wijze van teraardebestelling, kan je kosteloos laten registreren bij de gemeente. De wilsverklaring rond orgaandonatie kan je ook laten registreren via de huisarts of je kan dit zelf online doen op www.mijngezondheid.be. De registratie is geen verplichting, maar geeft je wel meer zekerheid over de bekendheid van je wensen. Ook niet-geregistreerde wilsverklaringen zijn perfect geldig.
Bij Leif.be (Levens Einde Informatie Forum) kan je kosteloos een LEIFkaart aanvragen die je kan bewaren in je portefeuille. Door deze kaart kunnen artsen en hulpverleners weten dat je verklaringen hebt ondertekend en gemakkelijker je wensen nagaan.
Dana Vandaele
Expert familiale planning