Het volgende scenario is spijtig genoeg niet ondenkbaar: u huwt met de liefde van uw leven, krijgt samen een kindje, maar na enkele jaren loopt de relatie spaak en volgt een echtscheiding. De verstandhouding tussen u en uw ex-partner is helemaal verstoord.
Wanneer u overlijdt terwijl uw kind nog minderjarig is, dan zal uw ex-partner het ouderlijk gezag alleen over uw kind uitoefenen. Maar wat betekent dit juist en heeft dit een impact op de erfenis die u aan uw kind nalaat?
Ouderlijk gezag
Zolang een kind minderjarig is, is hij in principe handelingsonbekwaam en staat hij onder het gezag van zijn ouders. Zijn beide ouders in leven, dan oefenen zij samen het ouderlijk gezag uit, ongeacht of zij gescheiden leven of niet. Als één van de ouders overlijdt, dan neemt de langstlevende ouder het ouderlijk gezag alleen voor zijn rekening.
Het ouderlijk gezag omvat meerdere elementen. Zo is er het gezag over de persoon van het kind (meer bepaald gaat het over de keuze van woonst, school, hobby’s, enzovoort), maar dit omvat ook het ouderlijk vruchtgenot en het ouderlijk beheersrecht.
Ouderlijk vruchtgenot
Het ouderlijk vruchtgenot houdt in dat de langstlevende ouder kan genieten van de ‘vruchten’ van de geërfde goederen. Laat u bijvoorbeeld een woning na aan uw minderjarig kind, dan betekent dit dat uw ex-partner zijn intrek kan nemen in de woning of de huurinkomsten kan opstrijken. Ook kan hij de intresten en dividenden ontvangen van de spaar- en beleggingsportefeuille die u aan uw kind nalaat.
In ruil voor dit ouderlijk vruchtgenot heeft uw ex-partner als langstlevende ouder weliswaar steeds de verplichting om in te staan voor de kosten van levensonderhoud, opvoeding en passende opleiding van uw kind. De inkomsten uit uw erfenis mogen dan wel bedoeld zijn voor uw kind, theoretisch kan uw ex-partner er mee doen wat hij wil.
Ouderlijk beheersrecht
Daarnaast voorziet de wet dat ouders het beheer over de goederen van hun minderjarig kind moeten waarnemen. Laat u bijvoorbeeld aandelen van uw bedrijf na aan uw kind, dan kan uw ex-partner beslissen om de aandelen te verkopen.
Hoe vermijden?
Wil u vermijden dat uw ex-partner de vruchten opstrijkt van het vermogen dat u aan uw kind nalaat, dan kan u een testament opstellen waarin u het ouderlijk vruchtgenot aan uw ex-partner ontneemt. Deze mogelijkheid wordt trouwens uitdrukkelijk in de wet voorzien. Uw kind zal dan zelf de inkomsten, intresten, dividenden,…ontvangen van zijn geërfde goederen. Lees hier meer over de opmaak van een testament.
Minder eenvoudig is de vraag of ook het beheer over de goederen aan een andere persoon kan worden toegewezen. De wetgever heeft die mogelijkheid niet voorzien, waardoor er discussie bestaat over de geldigheid hiervan. Volgens het merendeel van de specialisten kan u rechtsgeldig een bewindsclausule opnemen in uw testament, waarbij u het beheer over de goederen toevertrouwt aan een andere persoon dan uw ex-partner, bijvoorbeeld uw broer of zus. Anderen zijn van oordeel dat een derde persoon aanstellen als bewindvoerder over het vermogen van een minderjarige, strijdig is met de openbare orde. Het risico zou dan bestaan dat een rechter op verzoek van uw ex-partner de bewindsclausule nietig verklaart.
Als alternatief zou u kunnen overwegen om in een testament het vruchtgebruik tijdelijk toe te kennen aan iemand anders, bijvoorbeeld totdat uw kind 18 jaar is (of eventueel langer). Uw ex-partner wordt dan uitgesloten van het genot over de goederen die uw kind zal erven en krijgt enkel het beheer over de blote eigendom ervan. Zo kan hij niets doen met deze goederen zonder instemming van de vruchtgebruiker. Keerzijde van deze optie is dat de vruchtgebruiker erfbelasting of successierechten zal moeten betalen.
Het oprichten van een maatschap waarbij u een persoon die u echt vertrouwt aanduidt als zaakvoerder, behoort eveneens tot de mogelijkheden. Het is de zaakvoerder die instaat voor het beheer van het vermogen van de maatschap. Zo ontneemt u uw ex-partner het beheer over het vermogen die u in de maatschap heeft ingebracht.
Afhankelijk van uw vermogen en de persoonlijke situatie waarin u zich als gescheiden ouder bevindt, zijn er verschillende oplossingen denkbaar. Het Lemon Consult-team is graag bereid u hierin te adviseren en bij te staan.
Dana Vandaele
Expert familiale planning