De Raad van State heeft in een arrest van 12 juni 2018 geoordeeld dat Vlabel haar boekje te buiten is gegaan in haar interpretatie over de belasting van bepaalde schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik. Dit heeft onder meer tot gevolg dat schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik voor een Nederlandse notaris weer mogelijk worden.

Waarover gaat het?
De wet bepaalt dat effecten (bv. aandelen) of geldbeleggingen die voor het vruchtgebruik ingeschreven zijn op naam van de erflater (bv. de ouders) en voor de blote eigendom op naam van een derde (bv. de kinderen) geacht worden in volle eigendom in de nalatenschap van de erflater aanwezig te zijn en als legaat door die derde te zijn verkregen. Er zal dan ook erfbelasting verschuldigd zijn bij het overlijden van de vruchtgebruiker.

Dit vermoeden kan evenwel worden weerlegd indien bewezen wordt dat de verkrijging geen bedekte bevoordeling van de derde is. Volgens het standpunt van Vlabel wordt het bewijs geleverd indien de schenking die voorafgaat aan de gesplitste inschrijving wordt geregistreerd en er aldus schenkbelasting wordt betaald.

Dit standpunt heeft ertoe geleid dat het sinds 1 juni 2016 niet meer mogelijk is om effecten of geldbeleggingen belastingvrij te schenken met voorbehoud van vruchtgebruik via een buitenlandse (vaak Nederlandse) notaris.

Met ingang van 1 juni 2017 werd het standpunt van Vlabel nog verder uitgebreid met betrekking tot de schenking met voorbehoud van vruchtgebruik van deelbewijzen van een maatschap. Vlabel stelde ook dat indien de maatschap een effectenportefeuille aanhoudt en de opbrengsten hiervan niet worden uitgekeerd ingevolge een beslissing van de algemene vergadering, de niet uitgekeerde opbrengst wordt beschouwd als een nieuwe gesplitste inschrijving, waarop schenk- of erfbelasting zal verschuldigd zijn.

Vernietiging door de Raad van State
De Raad van State heeft dit standpunt nu over de hele lijn vernietigd en stelt dat noch de wettekst noch de parlementaire voorbereiding de registratie van de schenking in België oplegt en uit de wet dan ook niet kan worden afgeleid dat de schenking voorafgaand aan de gesplitste inschrijving maar als tegenbewijs kan worden aanvaard indien deze in België is geregistreerd. De schenking op zich voldoet dus als bewijs dat er geen bedekte bevoordeling heeft plaatsgevonden, los van het feit of deze al dan niet werd geregistreerd. Er zal enkel erfbelasting verschuldigd zijn indien de schenker van een niet-geregistreerde schenking binnen de 3 jaar na de schenking komt te overlijden.

Hoewel dit niet in het verzoekschrift werd opgenomen, handelt het arrest van de Raad van State ook over de gesplitste aankoop, dat tevens in hetzelfde standpunt van Vlabel wordt behandeld. Via deze techniek kopen ouders samen met hun kinderen een onroerend goed aan waarbij de ouders het vruchtgebruik aankopen en de kinderen de blote eigendom. Vaak schenken de ouders een geldsom aan de kinderen zodat zij de aankoop van de blote eigendom kunnen betalen.

Ook hier wordt vermoed dat bij het overlijden van de ouders dit onroerend goed in volle eigendom in hun nalatenschap aanwezig is, tenzij wordt bewezen dat de verkrijging van de blote eigendom door de kinderen geen bedekte bevoordeling was. Volgens Vlabel is er sprake van bedekte bevoordeling indien er geen schenkbelasting werd betaald op de voorafgaande schenking aan de kinderen. Gezien de Raad van State het gehele standpunt heeft vernietigd, zullen ook gesplitste aankopen die voorafgegaan zijn door een niet-geregistreerde schenking aan de kinderen (= zonder betaling van schenkbelasting) volstaan als bewijs dat er geen bedekte bevoordeling heeft plaatsgevonden. Bij overlijden van de ouders 3 jaar na de schenking, zal er dan ook geen erfbelasting meer verschuldigd zijn.

En nu?
Door de vernietiging van het standpunt van Vlabel door de Raad van State is het in de toekomst weer mogelijk om effecten en geldbeleggingen (of de deelbewijzen van een maatschap die deze roerende goederen aanhouden) te schenken met voorbehoud van vruchtgebruik voor een Nederlandse notaris. Indien de schenker niet binnen de drie jaar na de schenking komt te overlijden, zal er op deze overdracht geen schenk- of erfbelasting verschuldigd zijn geweest.

Inge Veldeman
Expert Estate Planning