Vlaanderen telt heel wat familiebedrijven. Weinig bedrijfsleiders zijn zich echter bewust van de financiële gevolgen van een vroegtijdig overlijden van de (hoofd)aandeelhouder. Gelukkig bestaat er een gunstig fiscaal stelsel voor het schenken of vererven van familiale ondernemingen (eenmanszaken) en vennootschappen. Maar waaraan moet je voldoen om hiervoor in aanmerking te komen?
Algemene tarieven in de schenk- en erfbelasting
Ben je aandeelhouder van een vennootschap? Weet dan dat als je komt te overlijden, deze aandelen onderworpen worden aan de erfbelasting. Hetzelfde geldt voor de activa van een eenmanszaak. In het Vlaams Gewest gelden in de erfbelasting volgende tarieven in rechte lijn en tussen echtgenoten:
x
| Erfbelasting Vlaanderen – RECHTE LIJN & ECHTGENOTEN | |||
| Van | Tot | Tarief | Gecumuleerd bedrag |
| € 0 | € 50.000 | 3% | |
| € 50.000 | € 250.000 | 9% | € 1.500 |
| € 250.000 | – | 27% | € 19.500 |
x
Deze tarieven worden toegepast op het erfdeel per erfgenaam en per categorie van goederen (roerend/onroerend). Dit laatste kan van belang zijn wanneer de activa van een eenmanszaak ook onroerende goederen omvatten.
Je kan echter beslissen om reeds bij leven over te gaan tot een schenking van de aandelen of activa van een eenmanszaak. Dan geldt in de schenkbelasting een vlak tarief van 3% voor schenkingen in rechte lijn en tussen echtgenoten (voor schenkingen aan andere personen bedraagt het tarief 7%).
Mocht je een onroerend goed schenken dat deel uitmaakt van een eenmanszaak, dan moet je rekening houden met andere (hogere) schenkingstarieven. Hier gaan we niet nader op in.
Fiscaal gunstregime
In Vlaanderen bestaat voor familiale ondernemingen en vennootschappen een fiscaal gunstregime. Concreet houdt dit gunstregime in dat er:
- een vrijstelling is van schenkbelasting (0%)
en
- een verlaagd tarief is in de erfbelasting (3% in rechte lijn en tussen partners of 7% bij vererving tussen alle andere personen).
Deze vrijstelling/vermindering geldt ook voor onroerende goederen die deel uitmaken van een eenmanszaak.
Om voor dit gunstregime in aanmerking te komen, moet je wel met een aantal spelregels rekening houden. We lichten deze hierna toe, maar je kan hier ook een handige beslissingsboom downloaden, en ontdekken of je aan de voorwaarden voldoet.
Voorwaarden op het ogenblik van de overdracht
- Participatievoorwaarde
De vennootschap moet een familiaal karakter hebben. Als schenker of erflater moet je samen met je familie, in ruime zin, minstens 50% van de stemrechten bezitten.
Het bezit van minstens 30% van de stemrechten volstaat ook wanneer je samen met je familie en samen met één andere aandeelhouder (natuurlijk persoon) minstens 70% óf met twee andere aandeelhouders minstens 90% van de stemrechten bezit.
Opgelet!
Aandelen die je via andere vennootschappen bezit mogen niet meegeteld worden bij de beoordeling van de participatievoorwaarde. Onrechtstreeks aandelenbezit via een (tussen)holding kan dus de toepassing van het gunstregime belemmeren!
- Activiteitsvoorwaarde
De activiteitsvoorwaarde is tweeledig:
- Vooreerst moet de vennootschap de uitoefening van een nijverheids-, handels-, landbouwactiviteit of vrij beroep tot doel hebben. De vennootschap moet m.a.w. ‘economisch actief’ zijn.
De Vlaamse belastingdienst is van oordeel dat ‘zuivere’ patrimonium- en holdingvennootschappen, alsook managementvennootschapen, niet aan dit criterium voldoen. Dergelijke vennootschappen worden dus in principe uitgesloten van het gunstregime.
Holdingvennootschappen die daarentegen minstens 30% van de aandelen aanhouden van minstens één actieve dochtervennootschap kunnen een uitzonderingsregime genieten, met afzonderlijke beoordelingscriteria. Hier wordt niet dieper op ingegaan.
- Bovendien is vereist dat de uitgeoefende activiteiten ‘reëel’ zijn. Een vennootschap wordt geacht geen reële economische activiteit te hebben wanneer uit de jaarrekening van minstens één van de drie boekjaren voorafgaand aan de schenking of het overlijden blijkt dat:
- de terreinen en gebouwen meer dan 50% uitmaken van het totaal actief
én
- de bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen maximaal 1,5% van de totale activa uitmaken.
Op deze manier worden ‘verdoken patrimoniumvennootschappen’, die een beperkte activiteit uitoefenen alsnog van de gunstregeling uitgesloten.
Voorwaarden tot behoud van de vrijstelling of het verlaagd tarief
Heb je je aandelen overgedragen met toepassing van het gunstregime? Dan stopt daar het verhaal nog niet. Er zijn immers nog een aantal voorwaarden waaraan je achteraf moet blijven voldoen om het gunsttarief te behouden. Leef je deze voorwaarden niet na, dan zullen alsnog de normale tarieven van toepassing zijn.
Om te blijven genieten van het verminderd tarief of de vrijstelling moeten namelijk gedurende een periode van 3 jaar na de overdracht onder meer volgende voorwaarden vervuld blijven:
- Behoud van activiteit: Een activiteit moet ononderbroken verdergezet worden. Dit hoeft niet noodzakelijk dezelfde activiteit te zijn als de activiteit die bestond op het ogenblik van de overdracht. De activiteit moet zelfs niet door de erfgenamen of begunstigden zelf worden voortgezet.
Niettemin is deze voorwaarde voor vele kleinere ondernemingen en vrije beroepen een struikelblok: wanneer de centrale figuur komt te overlijden, zullen de erfgenamen dikwijls niet in staat zijn om de onderneming verder te zetten, waardoor het gunsttarief niet van toepassing zal kunnen zijn. Voor vele KMO’s en vrije beroepen is dan ook raadzaam om reeds bij leven over een schenking aan de volgende generatie na te denken. Hierbij kan eventueel een vrijstelling van schenkbelasting van toepassing zijn. Na de schenking moet dan gedurende drie jaar wel aan dezelfde voorwaarden worden voldaan, maar logischerwijze is dit heel wat makkelijker dan na een overlijden.
- Behoud van kapitaal: het kapitaal mag niet dalen door uitkeringen of terugbetalingen. Mocht dit toch het geval zijn, dan zullen deze uitkeringen of terugbetalingen belast worden aan de normale tarieven.
Voor de besloten vennootschappen (die geen ‘kapitaal’ hebben) mag het eigen vermogen door uitkeringen of terugbetalingen niet dalen onder het bedrag van de ‘inbrengen’.
Het is belangrijk dat je als ondernemer weet of je onderneming in aanmerking komt voor het gunstregime, en dat je weet waar je familie aan toe is mocht je komen te overlijden.
Heb je vragen rond deze gunstmaatregel? Of wens je begeleiding bij de overdracht van je familiebedrijf? Neem dan hier vrijblijvend contact op met het team van Lemon Consult.
Wij helpen u graag verder!
Dieter Bossuyt
Gecertificeerd belastingadviseur