Een overlijdensverzekering kan meerdere functies hebben in het kader van je successieplanning. Je kan er je erfgenamen financieel comfort mee bieden, de verschuldigde erfbelasting mee opvangen, maar ook de continuïteit van je onderneming mee veilig stellen of tijd kopen voor het opzetten en uitvoeren van je planning. Een nuttig instrument voor je successieplanning dus!

Wat is een overlijdensverzekering?

Levensverzekeringen worden vaak gebruikt in het kader van successieplanning. De overlijdensverzekering is een bepaalde vorm van zo’n levensverzekering. Waar levensverzekeringen doorgaans ook bij leven (bv. op een vaste datum of bij je pensioen) een kapitaal uitkeren, gebeurt dit bij een zuivere overlijdensverzekering enkel bij je overlijden.

De verzekeraar is gehouden een op voorhand bepaalde som uit te keren indien u als verzekerde binnen een vooraf bepaalde periode overlijdt. Is er sprake van een tijdelijke overlijdensdekking en bent u als verzekerde op het einde van deze periode nog in leven, dan stopt deze verplichting en verwerft de verzekeraar de gestorte premies definitief.

Een overlijdensverzekering kan om verschillende redenen overwogen worden:

Betaling van de erfbelasting

Je hebt je vermogen geïnvesteerd in beleggingen, je onderneming of vastgoed. Een goed rendement halen is immers belangrijk om je koopkracht niet te zien dalen.

Bij een plots overlijden zal er voor je erfgenamen mogelijks onvoldoende ‘beschikbaar geld’ aanwezig zijn om de erfbelasting binnen de twee maanden na ontvangst van  het aanslagbiljet te betalen.  Zij zullen dan ook hun eigen vermogen moeten aanspreken, beroep moeten doen op extern kapitaal (bv. de bank), geld uit de onderneming moeten halen of goederen moeten verkopen.

Gezien dat op korte termijn zal moeten gebeuren, zal dit vermoedelijk met verlies/kosten of vanuit een ongunstige onderhandelingspositie gebeuren:

  • vastgoed zal aan een lagere prijs/bod verkocht worden, gezien de 4 maanden termijn na compromis voor opmaak van de akte en betaling van de prijs,
  • naast de uitstap- of uittredingskosten, zullen beleggingen misschien tijdens een dip verkocht moeten worden,
  • indien er geld uit een vennootschap gehaald zou worden, kan dit de cashpositie van de onderneming nadelig beïnvloeden,
  • een overnemer van een vennootschap of handelsfonds zal mogelijks een (te) laag bod doen, of de overname zal vertraagd worden door de goedkeuringsprocedure of uit de statuten,
  • er zal weinig tijd zijn om leningen bij de bank te onderhandelen,

Daarom kan u een overlijdensdekking afsluiten, zodat hiermee de erfbelasting betaald kan worden en je erfgenamen het opgebouwde vermogen niet overhaast ten gelde moeten maken.

Financiële bescherming van het gezin

Wat als jij of je partner overlijdt? De langstlevende valt dan terug op diens (eigen en geërfde) vermogen en inkomen om de levensstandaard te kunnen financieren. Mogelijks volstaat dit niet. Een andere noodzaak om een overlijdensdekking te regelen, is daarom vaak financiële bescherming van de familieleden. Het plots wegvallen van een broodwinner moet financieel gecompenseerd worden, zodat:

  • de levensstandaard van de langstlevende partner behouden kan blijven.
  • de kosten van de kinderen verder gedragen kunnen worden, denk bijvoorbeeld aan de studiekosten, voeding en kleren, hobby’s, etc.
  • (indien er geen schuldsaldoverzekering is) kan de overlijdensdekking ook dienen om het woon- (of andere) kredieten terug te betalen.

Het afsluiten van een overlijdensdekking zal gemoedsrust geven, wetende dat je erfgenamen na je overlijden financieel niet in de problemen komen.

Bescherming van je onderneming

Mogelijk is ook je onderneming aan overlijdensrisico onderhevig.  Je overlijden als bedrijfsleider zal gevolgen hebben voor de omzet.  Dit kan een impact hebben op de continuïteit van je onderneming en op de vermogenswaarde ervan voor je erfgenamen, alsook voor je medevennoten.

Een overlijdensdekking kan voor ademruimte zorgen. De financiële instroom kan dienen voor het verder afbetalen van een investeringskrediet of om de transitie van het bestuur richting je erfgenamen te bewerkstelligen.

Bescherming van je zakenpartners

Afhankelijk van de bepalingen van de statuten van je vennootschap, is het mogelijk dat je zakenpartners hun akkoord moeten verlenen met de vererving van je aandelen van de vennootschap. De statuten kunnen dan ook voorzien in een voorkooprecht ten voordele van je medevennoten.

De vraag stelt zich of je zakenpartners voldoende middelen beschikbaar hebben om dergelijk voorkooprecht al dan niet uit te oefenen. Met een overlijdensdekking kan je er voor zorgen dat dit het geval is, zodat zij de aandelen van je partner of kinderen kunnen overnemen.

‘Koop’ jezelf tijd/uitstel

Om de successiekost te drukken, kan het nuttig zijn om vermogen op een gecontroleerde wijze aan je erfgenamen te schenken.

Het is echter mogelijk dat je bijvoorbeeld nog geen duidelijk zicht hebt over hoe je dit wil aanpakken, dat je erfgenamen nog te jong zijn, of dat je vindt dat ze op vandaag nog niet moeten weten welk vermogen ze van je zullen erven.

Met een overlijdensdekking kan je dan tijd kopen om je planning verder uit te werken of om de uitvoering ervan tijdelijk uit te stellen, bijvoorbeeld totdat je kinderen 25 jaar oud zijn.

De verdeling van het vermogen kan je dan al regelen, bijvoorbeeld door dit in je testament op te nemen of door het vermogen onder te brengen in een controlestructuur. De successiekost wordt dan opgevangen door de overlijdensdekking.

Dek de 5 jaar termijn na een niet-geregistreerde bankgift/ onrechtstreekse schenking

Doe je een niet-geregistreerde bankgift of andere onrechtstreekse schenking, dan zal er bij je overlijden binnen een periode van 5 jaar na voormelde schenking alsnog erfbelasting op dat vermogen geheven worden.

Je kan je tegen dat risico verzekeren door een overlijdensdekking af te sluiten.

Bijvoorbeeld: Pieter heeft één kind, Alexander. Zijn roerend vermogen bestaat uit een beleggingsportefeuille van € 2.000.000. Als hij de beleggingsportefeuille aan Alexander schenkt via een notaris of een geregistreerde bankgift, dan resulteert dit in een schenkbelasting van € 60.000.

Hij kiest er echter voor om de bewijsdocumenten van de bankgift niet te registreren, waardoor geen schenkbelasting verschuldigd is. Het gevolg is wel dat als Pieter overlijdt in de eerste vijf jaar na de schenking, de geschonken som alsnog belast wordt in de erfbelasting. De erfbelasting hierop bedraagt € 492.000.

Om dit risico op te vangen, sluit Pieter een tijdelijke overlijdensverzekering af, met een verzekerd kapitaal van € 492.000, voor een periode van vijf jaar. Dit heeft tot gevolg dat als Pieter in de eerste vijf jaar na de schenking overlijdt, de verzekeringsmaatschappij een kapitaal van € 492.000 uitkeert aan Alexander, waarmee dan de verschuldigde erfbelasting kan worden betaald.

Hoe bereken ik de benodigde dekking?

Welk bedrag moet gedekt worden? Dit zal afhangen van de vooropgestelde doelstellingen en dient geval per geval te worden beoordeeld, rekening houdend met:

  • wie erft en hoeveel moet er hierbij betaald worden?
  • hoe moet ik de begunstigden correct omschrijven en kan je deze al koppelen aan mijn toekomstige successieplanning?
  • welk bedrag heeft de weduw(e)naar (boven diens pensioen) nodig om diens levensstandaard te kunnen blijven financieren?
  • hoe lang loopt nog het risico dat er alsnog erfbelasting betaald moet worden op een niet-geregistreerde schenking, en hoeveel?
  • betaal je de premies in één maal of diverse keren?
  • zal je hiervoor netto-gelden aanwenden vanuit je privé vermogen of bruto-gelden vanuit de vennootschap?
  • zal er erfbelasting op de uitkering betaald moeten worden en kan ik deze vermijden?
  • welk som moet bruto verzekerd worden om het benodigde eindbedrag netto te ontvangen (bijvoorbeeld in het kader van een aanvullende waarborg bij je verzekeringscontract VAPZ, IPT, POZ of groepsverzekering)?

Soorten overlijdensverzekering

Let wel, bij het afsluiten van een dergelijke polis moet nagegaan worden welke premie hiertegenover staat. Dit hangt niet alleen af van de leeftijd en de gezondheidstoestand van de verzekerde, maar ook van het verzekerd risico of bedrag.

Er bestaan verschillende varianten van overlijdensdekking, waaronder:

  • een ‘gewone’ overlijdensverzekering, waarbij de aangeduide personen een vast bedrag ontvangen bij uw overlijden. Deze uitkering laat je toekomen aan de vrij aan te duiden personen, bijvoorbeeld je partner en kinderen. De uitkeringen kunnen door de begunstigde(n) vrij worden aangewend.
  • een ‘sudden death’-verzekering waarbij enkel een overlijden door ongeval of plots overlijden door bepaalde aandoeningen (bv. door een hartaanval of hersenbloeding) wordt gedekt. Andere situaties (bv. door een lang aanslepende ziekte) vallen dan niet onder de dekking, waardoor de premies van deze dekking lager zullen uitvallen. De uitkeringen kunnen vrij worden aangewend.
  • een overlijdensverzekering met risicopremies. Gezien het risico op overlijden elk jaar vergroot, verhoogt bij een dergelijke polis de premie elk jaar. Je betaalt met andere woorden een premie in functie van het risico dat je het komende jaar overlijdt. Per alternatief blijft de premie gelijk over de volledige looptijd. In vergelijking met de overlijdensverzekering met risicopremies zal de premie in het eerste deel van de duurtijd hoger liggen, maar in het tweede deel lager.
  • een schuldsaldoverzekering, waarin bepaald wordt dat het saldo van uw (woon-)lening rechtstreeks aan de bank wordt terugbetaald. Na je overlijden wordt de lening terugbetaald waardoor de langstlevende partner, kinderen of andere erfgenamen ontlast worden van het verder doen van maandelijkse afbetalingen. Wanneer deze polis 100% dekking biedt, dan zal de openstaande lening volledig worden terugbetaald.
  • de uitvaartverzekering, waarvan de uitkering rechtstreeks gaat naar de uitvaartondernemer of naar de aangeduide personen. Deze uitkering dient dan om de begrafenis- en crematiekosten te dekken.

Conclusie

Een overlijdensverzekering kan in elke successieplanning nuttig zijn. Laat voor je concrete situatie nakijken of een overlijdensdekking een oplossing kan bieden en hoe je dit best concreet regelt.

Tom Huyghebaert
Expert fiscale en familiale planning